سنگدان یکی از اعضای دستگاه گوارش در پرندگان است که بعد از پیش معده قرار دارد و دارای دو جفت ماهیچه عضلانی پوشیده شده است. وظیفه اصلی این عضو، هضم مکانیکی (فیزیکی) و اختلاط خوراک بلع شده با آنزیم های گوارشی ترشح شده از دهان و پیش معده بوده و به عنوان معده غیرترشحی در طیور عنوان می شود. فرسایش سنگدان یک عارضه گوارشی است که منجر به دردناک شدن فرآیند هضم می شود و در نتیجه میزان خوراک مصرفی را کاهش می دهد و در نتیجه منجر به کاهش تولید و بازدهی اقتصادی می شود. این عارضه در حدود 15 تا 25 درصد گله های جوجه گوشتی، مرغ مادر و تخمگذار را درگیر می نماید.
عوامل متعددی با افزایش اسید پیش معده و از بین بردن آستر سنگدان منجر به بروز این عارضه می شوند. عوامل تغذیه ایی، غیرتغذیه ایی و … از جمله عوامل بروز این عارضه می باشد.
عوامل غیرتغذیه ایی:
مایکوتوکسین ها با تاثیر بر پیش معده و سنگدان منجر به فرسایش آنها و تیرگی بافت می شوند. بهترین روش برای جلوگیری از این حالت استفاده از توکسین بایندرها می باشد. عفونت های باکتریایی ناشی از فعالیت برخی از باکتری ها نیز منجر به فرسایش پیش معده و سنگدان می شود که منجر به نکروزه شدن قسمت فوقانی سنگدان به همراه خونریزی می شود. برای جلوگیری از فعالیت باکتری ها استفاده از خوراک پلت و اسیدیفایرها و عصاره های گیاهی توصیه می شود. عدم کنترل قارچ در خوراک منجر به رشد برخی از قارچ ها در محیط سنگدان می شود که منجر به آسیب های جدی به دیواره سنگدان می شود.
عوامل تغذیه ایی:
این عارضه در اثر اجزای نامرغوب جیره و یا زیاد بودن برخی از ریز مغذی ها که منجر به مسمومیت می شود نیز ایجاد می گردد. اسیدهای آمینه هیستیدین و لیزین موجود در فرآورده های خام حیوانی بر اثر آلودگی به ترکیبات مثل آمین های بیوژنیک تبدیل می شوند. هیستامین، دوپامین، سروتونین و … از جمله آمین های بیوژنیک می باشند که منجر به افزایش ترشح اسید معده می شود که این عامل می تواند منجر به فرسایش در سنگدان می شود.
اسیدهای آمینه لیزین و هیستیدین در اثر فرآوری نامناسب پودر ماهی به ماده ایی به نام گزیروسین تبدیل می شود که این ماده با افزایش شدید اسیدیته منجر به آسیب رسیدن به دیواره سنگدان و پیش معده می شود. وجود این ماده در دان با رنگ و بوی پودر ماهی ارتباطی ندارد و از ظاهر آن نمی توان به وجود این ماده سمی پی برد. در اثر آسیب دیدگی سنگدان سطح داخلی آن خونریزی می کند و سیاه رنگ می شود.
استفاده از فرآورده های حیوانی مرغوب با مقادیر TVN کمتر از 110 با مدت فرآوری بسیار کم و درجه حرارت بالا منجر به کاهش ریسک وقوع فرسایش سنگدان می شود.
از دیگر عوامل تغذیه ایی می توان به وجود مس به میزان بالاتر از 250 ppm در جیره غذایی اشاره نمود. کمبود اسیدهای آمینه گوگرددار مانند (متیونین و سیستئین)، ویتامین های E و B و سلنیوم در خوراک نیز به بروز این عارضه کمک می کند.
سایز خوراک و شکل فیزیکی و فیبر جیره نیز می تواند به بروز این عارضه کمک می کند. استفاده از دان پلت، وجود فیبر بالا و سنگریزه زیاد در دان از عوامل موثر جیره در بروز فرسایش سنگدان می باشد.
سایر عوامل:
دسترسی دیر یا عدم دسترسی جوجه تازه هچ شده به خوراک منجر به افزایش 68 درصدی زخم سنگدان می شود. استرس در هنگام انکوباسیون و هچری، وجود مایکوتوکسین ها در جیره گله های مادر و همچنین انتقال عفونت باکتریایی و ویروسی گله مادر نیز می تواند منجر به بروز فرسایش سنگدان شود.
در پایان توصیه می شود برای جلوگیری از فرسایش سنگدان موارد بهداشتی در خوراک مصرفی و سالن پرورش، استفاده از جیره مناسب و حاوی تمامی ریزمغذی ها با استفاده از یک متخصص تغذیه و استفاده از منابع مطمئن و مناسب جهت تهیه فرآورده های دامی رعایت گردد.
گروه علمی شرکت برسا – بهین رشد ساز آرین
در صورت هرگونه سوال با ما در تماس باشید.
