استفاده از گیاهان دارویی در بسیاری از کشورها گسترش یافته است، گیاهان دارویی دارای خاصیت آنتی اکسیدانی می باشند. آنتی اکسیدان ها نقش اساسی در ارتقای سیستم ایمنی و جلوگیری از انواع عفونت ها را دارند. روغن های فرار استخراج شده از گیاهان دارویی مخلوطی از ترکیبات آروماتیک و مواد فرار مختلف هستند که بسیاری از آنها دارای خاصیت ضدمیکروبی می باشند. اجزای اصلی و فعال موجود در این ترکیبات فنول ها و ترپن ها هستند که مکانیسم عمل این ترکیبات صدمه وارد کردن به دیواره لیپوپروتئینی سلول باکتری ها است که منجر به نشت و کاهش ترکیبات سیتوپلاسمی می گردد.
ویتامین E، ویتامین C، بتاکاروتن و همچنین املاح معدنی مانند سلنیم، منگنز و روی همگی جزء آنتی اکسیدان های طبیعی شناخته شده هستند. محتوا و ترکیب اسانس های گیاهی به اثرات متقابل عوامل زیادی که عمدتا در فرآیندهای تولید مواد خام گیاه و اسانس های گیاهی دخالت دارند بستگی دارد برای مثال عواملی نظیر گونه ی گیاه، مرحله رشد، عوامل محیطی (فصل برداشت، آب و هوا) و منطقه جغرافیایی بر روی ترکیب و محتوای اسانس های گیاهی تاثیر می گذارند. مهم ترین فعالیت بیولوژیکی گیاهان دارویی مربوط به فعالیت های آنتی اکسیدانی و آنتی باکتریایی می باشد که به مولکول های فعال زیستی آنها مانند کارواکرول، تیمول، سینول، آلیسین، کاپسایسین، پیپرین و … برمیگردد. خاصیت توقف تکثیر عامل بیماری و یا کشندگی عامل بیماری نقطه اشتراک بین داروهای شیمیایی و گیاهان دارویی است ولی بوجود آوردن لایه محافظتی بر روی روده جهت جلوگیری از نفوذ و رشد عامل بیماری کوکسیدیوز در روده ها و تحریک سیستم ایمنی بدن در برابر عامل بیماری خاصیت اختصاصی گیاهان دارویی است که داروهای شیمیایی این ویژگی ها را ندارند. گیاهان دارویی از نظر میزان متابولیت‌های ثانویه بسیار غنی هستند. این ترکیبات، اثرات فیزیولوژیکی متعددی بر دام و طیور دارند. به همین جهت از ترکیبات موثره این گیاهان به عنوان داروی خوراکی استفاده شده و گیاهان دارویی نیز داروهای طبیعی نام گرفته‌اند. در حال حاضر در پزشکی مدرن، طیف وسیعی از داروها دارای منشا گیاهی می‌باشند. در میان متابولیت‌های ثانویه، فلاونوئیدها به خاطر خاصیت آنتی‌اکسیدانی بالایی که دارند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند، بطوریکه فعالیت آنتی‌اکسیدانی آنها در شرایط آزمایشگاهی از ویتامین های E و C بالاتر است. فلاونوئیدها خانواده بزرگی از ترکیبات گیاهی می‌باشند که از آمینواسیدهای آروماتیک فنیل آلانین، تیروزین و همچنین مالونات تشکیل شده‌اند. این گروه شامل گروه‌های مختلفی از فلاونول‌ها، ایزوفلاون‌ها، فلاونون‌ها، بیوفلاونول‌ها، کومارین و غیره می‌باشند. میوه‌ها، گیاهان، لگوم‌ها، چای و همچنین دانه‌ها منابع غنی فلاونوئیدی محسوب می‌شوند.
بررسی برخی از مطالعات:
در مطالعه ایی گزارش گردید سیلی مارین، یکی از مواد موجود در گیاهان دارویی با داشتن اثرات ضد آفلاتوکسین، می تواند اثرات سوء ناشی از آفلاتوکسین را در جیره کنترل نماید. سیلی مارین که ماده موثره گیاه خارمریم و برخی از گیاهان دارویی هست در تثبیت غشای کبدی موثر است و مانع از پیوند بسیاری از سموم و داروها با این غشاها می شود. این ماده با تثبیت غشا و حدف نمودن رادیکال های آزاد و افزایش فعالیت آنزیم سوپراکسیددیسموتاز، موجب بهبود عملکرد حفاظتی بدن می شود. ترکیبات فنولی مانند تیمول و کارواکرول نقش ضد قارچی مخصوصا بر علیه آسپرژیلوس دارند. در مطالعه ایی در مرغان تخمگذار استفاده از گیاهان دارویی منجر به کاهش معنی دار تری گلیسرید سرم خون شد. همچنین استفاده از ترکیبی از گیاهان دارویی مانند آویشن، نعناع و پونه منجر به افزایش میزان لنفوسیت های خون می شود که منجر به بهبود سیستم ایمنی پرنده می شود که این افزایش عملکرد را به حضور موادی مانند تیمول و کارواکرول موجود در این گیاهان نسبت می دهند. حضور موادی مانند تیمول و کارواکرول موجود در برخی از گیاهان دارویی منجر به کاهش محسوس میزان تری گلیسرید، کلسترول در خون مرغان تخمگذار شد.
در مطالعه ایی که در جوجه های گوشتی انجام گرفت گزارش گردید که ترکیبات تیمول و کارواکرول و سینامالدئید موجود در برخی از گیاهان دارویی دارای اثرات ضد باکتریایی در برابر برخی از باکتری ها مخصوصا اشریشاکلی و سالمونلا تیفی موریوم می باشند. همچنین این ترکیبات توانایی کاهش عملکرد و تکثیر کوکسیدیا را در جوجه های گوشتی را دارا می باشند.
آلدئید الیلیک یا آکرولئین موجود در سیر علاوه بر خاصیت ضدمیکروبی دارای اثرات ضدعفونی کننده روده می باشد. آلیسین موجود در سیر با خواص ضدباکتریایی، با قابلیت جلوگیری از بیوسنتز کلسترول در کبد و کاهش دهنده کلسترول خون منجر به کاهش کلسترول تخم مرغ و همچنین عامل جلوگیری از لخته شدن خون می باشد.
میزان موفقیت داروهای ضد کوکسیدیوزی بر اساس قدرت اووسیت کشی، کاهش ضایعات روده ایی و همچنین میزان افزایش وزن و بهبود ضریب تبدیل ارزیابی می شود. همانند دیگر داروهای ضدکوکسیدیوز مکانیسم های متعددی برای اثر بخشی گیاهان وجود دارد. گیاهان دارویی با تحریک سیستم ایمنی، تقویت لایه موکوسی روده ها و محافظت از آن در برابر عوامل بیماری زا، از بین بردن رادیکال های آزاد، ایجاد تغییرات ساختاری در ساختار انگل ها و … از بدن در برابر بیماری ها محافظت میکند.
با توجه به تاثیر گیاهان دارویی و برخی دیگر از افزودنی ها مانند پروبیوتیک ها، پربیوتیک ها، اسیدیفایرها و دیگر مواد افزودنی غیر آنتی بیوتیکی در سلامت طیور و بهبود فعالیت و سلامت بدن آنها، ضروری است که نگاه ویژه ایی به این مواد جایگزین داروهای شیمیایی داشته باشیم تا مصرف آنتی بیوتیک ها را در این صنعت کاهش داده و محصولی بهتر و سالم تری را به جامعه تحویل دهیم.
گروه علمی شرکت برسا
با ما در تلگرام باشید: https://telegram.me/BersaQom
