واکسیناسیون یک امر بسیار مهم و دقیق در طی پرورش دام و طیور می باشد. این روش یکی از مهم ترین راه های پیشگیری از بیماری های ویروسی در صنعت پرورش طیور می باشد. واکسیناسیون منجر به فعال شدن سیستم ایمنی پرنده در مقابل بیماری می شود. برنامه مناسب واکسیناسیون براساس عوامل مختلفی طرح ریزی می شود که این عوامل شامل واکسیناسیون گله مادر، شیوع بیماری در منطقه پرورش، نوع واکسن، هزینه های اجرای واکسیناسیون و … می باشد. تمامی مراحل واکسیناسیون باید با دقت انجام گیرد در نتیجه اهمال در فرآیند نگهداری، حمل و یا تزریق و استفاده از واکسن خسارات اقتصادی به گله وارد می شود.
در هنگام حمل واکسن، نباید آن را در معرض نور مستقیم خورشید و یا اشعه فرابنفش قرار داد. واکسن ها باید در هنگام انتقال داخل بسته ها و یا کیسه های سرد قرار گیرند. استفاده از جعبه های بسیار سرد و یخ زده منجر به آسیب به واکسن می شود چون واکسن ها به یخ زدن حساس هستند. برای انتقال آنها، گذاشتن واکسن ها درون پلاستیک و یا پلاستیک های حباب دار و سپس قرار دادن آنها در کنار بسته های یخ مناسب می باشد. برای نگهداری واکسن ها در یخچال نیز بهترین حالت استفاده از طبقه های میانی یخچال است. بهترین دما جهت نگهداری واکسن ها بین 2 تا 8 درجه سانتیگراد می باشد. در ادامه به بررسی برخی از بهترین روش های واکسیناسیون می پردازیم.
1- روش آشامیدنی:
این روش اقتصادی ترین، ساده ترین و آسان ترین روش از نظر اامکانات و تجهیزات می باشد. این روش برای واکسن های گامبورو و آنسفالومیلیت ها مناسب می باشد. در این روش بسته به شرایط هوایی قبل از خوراندن واکسن طیور بایستی مدت زمانی را در محرومیت آب قرار گیرند که این مدت در آب و هوای گرم بین 30 تا 60 دقیقه و در هوای خنک بین 60 تا 90 دقیقه می باشد. بهترین زمان برای استفاده از این روش صبح زود می باشد. به منظور تثبیت pH، خنثی سازی کلر و یون های سنگین فلزی می توان از قرص جوشان سوامیون (Cevamune) استفاده نمود. همچنین می توان از پودر شیر خشک یا شیر چربی گرفته شده به میزان 500 گرم به ازای هر 200 لیتر استفاده نمود. جنس ظروف و آبخوری های مورد استفاده باید از پلاستیک باشد زیرا یرخی از یون های فلزی در ظروف فلزی می تواند واکسن را خنثی نماید. میزان آب مورد استفاده جهت محلول نمودن واکسن برای سنین مختلف متفاوت می باشد. آب مورد استفاده برای هر 1000 دوز واکسن با توجه به سن پرنده و شرایط آب و هوایی متغیر است. میزان آب مورد استفاده در جدول ذیل آورده شده است.
میزان آب مصرف شده حین واکسن در پولت:
میزان آب مصرف شده حین واکسن در جوجه گوشتی:
درب واکسن باید درون آب باز شود و بعد از محلول شدن داخل ویال آنرا به درون ظرف واکسن بریزیم و آن را با وسایل پلاستیکی تمیز خوب مخلوط نماییم. در طی واکسیناسیون باید از مصرف واکسن توسط همه جوجه ها اطمینان حاصل نمود به همین منظور باید حین واکسیناسیون در سالن گشت زد تا جوجه هایی که از مصرف آب امتناع میکنند به مصرف آب ترغیب شوند. محلول واکسن باید حداقل به مدت یک ساعت در دسترس تمام مرغ ها قرار گیرد. مدت زمان استفاده از محلول واکسن نیوکاسل 2 ساعت و گامبورو حداکثر 4 ساعت می باشد. از مزایای این روش می توان به کم استرس بودن آن برای پرنده و کمترین میزان به نیروی کار اشاره نمود. همچنین میزان واکنش واکسن در جوجه آهسته می باشد و خطر تلفات را پائین می آورد. از معایب این روش احتمال یکنواخت نبودن واکسینه شدن در گله می باشد که این حالت ممکن است باعث احتمال بروز بیماری در پرندگانی که واکسن نخورده اند را افزایش می دهد. همچنین ایمنیت ایجاد شده از این طریق ضعیف می باشد.
2- روش قطره چشمی:
این روش یکی از موثرترین شیوه های واکسیناسیون می باشد. این روش برای واکسن های زنده مانند نیوکاسل، برونشیت و لارنگوتراکئیت مورد استفاده قرار می گیرد. حجم مناسب از سرم فیزیولوژی یا آب معدنی جهت تهیه واکسن 30 تا 35 میلی لیتر برای هر 1000 پرنده می باشد. بهتر است هنگام واکسیناسیون نور سالن کم شود. از معایب این روش وقت گیر بودن آن می باشد. همچنین گرفتن پرنده منجر به ایجاد استرس می شود و در مرغان با سن بالا استفاده کمتری دارند.
3- روش اسپری:
این روش یکی از موثرترین روش های واکسیناسیون بر ضد بیماری های نیوکاسل و برونشیت عفونی می باشد. این روش برای بیماری نیوکاسل از آن جهت مناسب است که مرحله اول پاسخ ایمنی در غده هاردرین در چشم و مخاط دستگاه تنفسی فوقانی بر اثر این روش ایجاد می شود. برای اسپری کردن بهترین فشار دستگاه میزان 2 بار است. باید در حین واکسیناسیون به میزان قطرات واکسن دقت نمود چون قطرات ریز بخار شده و قطرات درشت چکه می کنند و هدر می روند. فاصله اسپری نمودن باید 20 تا 30 سانتی متر بالاتر از سر جوجه ها انجام گیرد. میزان استفاده از محلول واکسن 4 تا 5 لیتر برای هر 1000 جوجه است.
3- روش تزریق:
این روش ساده ترین و پرکاربردترین روش تجویز واکسن کشته می باشد. در این روش از سرنگ های اتوماتیک استفاده می شود که میزان دوز واکسن تنظیم می شود. بهتراست بعد از هر 200 تزریق سر سوزن عوض شود. تزریق می تواند بصورت زیرجلدی در گردن و یا به صورت عضلانی در ران و سینه انجام پذیرد. قبل از انجام واکسیناسیون باید بطری های حاوی واکسن را حدود 6 ساعت قبل از یخچال خارج نمود و قبل از تزریق نیز بطری را به مدت 30 الی 60 دقیقه در آب با دمای 35 تا 38 درجه قرار داد. تکانن دادن بطری و یکنواخت سازی آن نیز قبل از تزریق باید مورد توجه قرار گیرد.
موارد منع انجام واکسیناسیون:
زمانی که گله درگیر بیماری هایی مانند کوکسیدیوز، برخی از بیماری های تنفسی و بیماری های انگلی روده می باشد انجام واکسیناسیون باید به تعویق بیوفتد.
گروه علمی شرکت برسا – بهین رشد ساز آرین
در صورت هرگونه سوال در زمینه پرورش طیور با ما تماس بگیرید
لینک کانال شرکت برسا: https://telegram.me/bersaqom
